Torenstraat 20 (1998)

Op 3 juli 1996 is het pand, de voormalige groentewinkel van De Vries, op de vrije markt aangekocht.

Het pand is gelegen op de hoek van het Doornenkroontje en heeft een trapgevel met bakstenen waterlijst, natuurstenen dekplaten en een kopje onder de toppilaster. In het fries boven de gewijzigde pui is op een cartouche het bouwjaar 1689 vermeld. Ter weerszijde van het venster op de zolderverdieping zijn ovale spaarvelden aangebracht en in de top een rond venster.

De winkelfunctie is vervallen; het pand is gerestaureerd en ingericht als woonhuis. De voormalige winkel doet dienst als entree, waarin de originele hardstenen vloerplaten zijn teruggelegd.

Het werk is onder drie lokale aannemingsbedrijven aanbesteed. Na realisatie is het pand op de vrije markt verkocht.

Torenstraat 20 op de hoek van het “Doornenkroontje” heeft een trapgevel met bakstenen waterlijst en natuurstenen dekplaten en een kopje onder de toppilaster. In het fries boven de gewijzigde pui is op de cartouche het bouwjaar 1689 vermeld. Ter weerszijden van het venster op de zolderverdieping zijn ovale spaarvelden aangebracht in de top en rond het venster. Het betreft het voormalige groentewinkeltje van de familie de Vries.

Op 29 juli 1996 koopt stadsherstel dit pand aan voor de som van ƒ 152.500. Met de restauratie zou volgens de voorcalculatie een bedrag van ca. ƒ 300.000 gemoeid zijn en onder aftrek van subsidies zou de kostprijs van het geheel, na restauratie, ƒ 329.600 bedragen. Door het architectenbureau Hangelbroek-Gouwetor uit Hoorn zijn twee varianten voor de indeling uitgewerkt. Eén met de hoofdingang in de steeg en één met de voormalige winkeldeur als hoofdingang. De keuze voor de variant met de hoofdingang in de Torenstraat stoelde op verschillende overwegingen. Een hoofdingang in de ondergeschikte steeg, terwijl de fraaie voorgevel zo prominent in de Torenstraat aanwezig is, doet geen recht aan het gebouw. Uit veiligheidsoverwegingen was dit evenmin aan te bevelen. Het plan voorziet in een 4-kamer-woning met een bijkeuken en een binnentuin.

Het project is regionaal meervoudig onderhands aanbesteed. De werkzaamheden zijn uitgevoerd door Aannemersbedrijf Verplancke en Groot, Installatiebureau Rutgers B.V. (centrale verwarming) en Schildersbedrijf West-Friesland (schilderwerk).

Bouwhistorie

De gevelsteen vermeldt het bouwjaar 1689. De winkelpui is echter typisch eind negentiende-eeuws. De vroegere indeling van de winkel was, voor de restauratie door stadsherstel, in het voorhuis nog herkenbaar. Rechts, achter de voordeur het gedeelte voor de klanten, links het winkeltje. In de houten wand daartussen was er naast de deur een, nu dichtgetimmerde, grote opening. Onder die opening waren nog kleine sporen van een toonbank.

Het woongedeelte onderging in de jaren vijftig een grondige modernisering. Daarna bleven slechts de zeventiende-eeuwse zolderbalken en het plafond van een bedstede, compleet met het oog voor de beddenkwast, bewaard. Die zolderbalken vertoonden nog sporen van de oorspronkelijke korbelen en sleutelstukken.

Tegenover de bedstede, was nog een restant van de raveling voor de schouw aanwezig. Dit wijst weer op de standaard zestiende- en zeventiende-eeuwse indeling van een woonhuis: een voorhuis met daarachter een binnenhaard. De zolderverdieping bleek, behalve de borstwering en de voorgevel, geheel negentiende-eeuws te zijn. In de gevel vallen de blinde ovalen links en rechts van het bovenraam op. Misschien waren deze oorspronkelijk voorzien van glas in lood. Het schijnt dat deze raampjes een Enkhuizer specialiteit waren, waarvan meer varianten in de stad te vinden zijn.

Gezien de stijl van de voorgevel, een mooie trapgevel, de sporen van de houtskeletconstructie en de indeling, lijkt het jaartal van de gevelsteen, 1689, aan de late kant. Het zou kunnen zijn dat dat jaartal een verbouwing aangeeft.

De bouwhistorie van dit woonhuis is in het jaarboek van Oud Enkhuizen ’Steevast’ 1998 beschreven door de auteurs Peter Bakker en Klaas Koeman. Zij vermoedden dat de jaarsteen in de voorgevel waarschijnlijk het jaar van een verbouwing was, omdat er oudere sporen in het pand zijn aangetroffen. Uit dat onderzoek bleek die veronderstelling juist te zijn.

Het monumentale woonhuis heeft nog het oorspronkelijk kadasternummer uit 1830.Dat komt weinig voor. Meestal is het nummer gewijzigd als er veranderingen aan het perceel hebben plaatsgevonden.

De Bewoners

De eigenaren van het hoekhuis Torenstraat/Doornekroontje waren Roelof en Hilbrand Rondhout. Na het overlijden van Roelof Rondhout verschenen voor de schepenen en bestuurders van de stad, Gerrit Rondhout in gezelschap van de voogden over de kind- en kindskinderen van Roelof Rondhout. De erfgenamen kwamen in het bezit van de helft van het huis, als ze van de andere helft afstand deden (ad jus habentium – in het belang van de rechthebbenden). Als curatoren werden aangesteld Jan Outgersz Ror en Willem Swaen.¹⁵³

De wederhelft werd een half jaar later door Gerrit Rondhout, als erfgenaam van Hilbrand Rondhout, verkocht.

Als ’de heren van de geregte uit kragte van vrijwillige afstand’ op 28 november 1699 op een veiling discreet de helft van het huis op de Torenstraat verkochten, werd de lakenkoper Jurriaan Freeks van Wilsum voor een bedrag van ƒ 17 de nieuwe eigenaar.¹⁵⁴ Deze kwam een half jaar later, op 7 mei 1689, in het bezit van de wederhelft van het perceel aan het oosteinde van de Torenstraat. Bedrag ƒ 17.¹⁵⁵

Jurriaan van Wilsum liet het huis restaureren en de steen met het jaartal 1689 op de gevel aanbrengen. Hij had meerdere huizen, zoals het buitenverblijf ‘Wilsumburg’ op het Handvastwater.

De datum van overdracht is onbekend, maar Marijtje Hendriks, als weduwe van Minne Heersz, verkocht het monumentale pand.

De weduwe van Hendrik Groen, Marijtje Jans, verscheen voor de schepenen om voor een bedrag van ƒ 250 de woning in haar bezit te krijgen.¹⁵⁶

Huiseigenaar Adolf Ruiter verkocht het perceel in 1760.

Het was op 25 september 1760 dat Jan Schroor in het hoekhuis mocht gaan wonen. Het kostte hem ƒ 125. Waarschijnlijk knapte hij de woning op door restauratie te verrichten, want bij de verkoop maakte hij een winst van vijfenzeventig gulden.¹⁵⁷

Cornelis Puijt heette hij die op 19 januari 1762 voor een prijs van ƒ 200 zijn onderkomen mag intrekken met een uitgang in het Doornekroontje. Slechts zeveneneenhalf jaar had hij er plezier van, maar toen kwam hij te overlijden en de erfgenamen boden het te koop aan in 1769.

Op 14 oktober 1769 tekende Jacob Klein de akte en voor ƒ 700 is hij de nieuwe baas.¹⁵⁸

Het echtpaar Willem Bakker en Antje Claas vestigden zich in het hoekhuis. Tijdstip onbekend.

Eén jaar slechts was Cornelis Jansz Wit de bezitter voor de prijs van ƒ 430. Dit werd op 17 mei 1802 vastgelegd.

Honderdtwintig jaar geleden werd de naam Rondhout genoemd, en nu is Jacob Rondhout de gelukkige, samen met zijn vrouw Hendrikje Bevoort. Dat was op 27 juli 1803 voor ƒ 350. Toen Hendrikje alleen achterbleef, wilde zij daar niet blijven.

De weduwe van Jan de Ruiter, Aafje van Praag gebruikte haar spaarcentjes voor de aanschaf van het mooie pand voor ƒ 280.¹⁵⁹ Na haar overlijden deden de erfgenamen het van de hand.

De notaris zorgde dat op 27 december 1815 de tapper Gerrit Jan Watering de woning kon betrekken voor ƒ 350. Wel moest de koper twee toonbanken, een glazen deur met een hor overnemen. Nou dat was te doen…

Nadat Gerrit was begraven droeg zijn vrouw Evertje Jonkman, vroedvrouw, het perceel over aan eveneens een tapper.¹⁶⁰

Waarschijnlijk werd er weer een tapperij in gevestigd, want op 22 juni 1840 werd Ruth Spijker als tapper ingeschreven. Koopsom: ƒ 340.¹⁶¹

Een koetsier is weer eens een ander beroep en daar kon je ook je brood goed mee verdienen, want hij legde ƒ 400,- op tafel op 16 augustus 1841. Matthias Lacks zag het wel zitten.¹⁶²

In Hoorn woonde de familie Mosch en voor een bedrag van ƒ 400 werd Mozes Abraham du Mosch de rechtmatige eigenaar van de Enkhuizer woning. Dat gebeurde allemaal op 21 oktober 1844.¹⁶³

Op een zogenaamde ’Kerstveiling’ worden percelen ter verkoop aangeboden. Zo ook op 27 december 1848 en toen was Cornelis Groen één van de bezoekers en bood ƒ 300 voor het huis in de Torenstraat. Koop gesloten!¹⁶⁴

Als eigenaar van een smederij in de Sint Janstraat kwam Gerrit Schild door een onderhandse akte ook in bezit van het huis (kadaster E 186, groot 80 el). Bij het heengaan van Gerrit werd bij de scheiding van goederen op 11 december 1860 het pand toegewezen aan Hiltje Schild en haar man Adrianus Roosendaal.¹⁶⁵

In 1865, na het overlijden van Hiltje Schild, werden de nagelaten goederen getaxeerd op ƒ 500.¹⁶⁶

Vóór Adrianus Roosendaal een tweede huwelijk aanging, werd het huis, waar hij met zijn dochter Jansje Roosendaal bezitter van was, verkocht. De gruttersknecht Albert Schuit had een geldsom klaarliggen voor de aankoop: ƒ500. Dat was op 23 maart 1870.¹⁶⁷

Omstreeks 1914 werd het verhuurd aan Hendrik Jans, timmerman, waar zijn vrouw Grietje Bijl in de aanwezige winkelruimte een drogisterij opende. De grutter Albert Schuit en zijn vrouw Antje Bais besloten in 1909 voor het opmaken van een testament, waarin ze verklaarden geen erfgenamen in de rechte lijn na te laten en als enige erfgenaam Gerritje van Eijk aan te stellen. Na hun overlijden werd in 1917 het huis verkocht.

De schilder Johannes Hokkeling kwam via een veiling op 27 januari 1917 in bezit van het woonhuis Torenstraat 20. Zijn bankrekening minderde met ƒ2.285.¹⁶⁸

Volgens de kadasterregisters stond het woonhuis in 1958 op naam van Dirk de Vries en zijn vrouw Johanna Nieuweboer. In het huis dat eerst werd gehuurd, was een winkel waar aardappelen, groenten en fruit werden verkocht. Dirk de Vries bezocht zijn klantenkring met paard en wagen.