Het pand Westeinde 87, een keuterboerderijtje uit ca. 1800, was een “vergeten” monument en in 1983 bij een inventarisatie door de provincie ontdekt. Een op het eerste gezicht eenvoudig arbeidershuisje met een zeer fraai betimmerd interieur. Vooruitlopend op de aanwijzing tot gemeentelijk monument is subsidie toegekend.
Het restauratieplan is in nauw overleg met de eigenaar ontwikkeld. Eerst toen alle perikelen rond een onbevredigend verlopen aanbesteding waren opgelost, is opdracht gegeven tot uitvoering. De aannemingsovereenkomst is getekend op 24 april 1987.
Ook bij dit project heeft Stadsherstel met de eigenaar een tijdelijk recht van opstal gevestigd om de subsidiemogelijkheden maximaal te benutten.
De deuren en de schouw zijn “gehout”, voorzien van respectievelijk imitatie eikenhout en dito marmer. Op 11 oktober 1989 is het opstal weer aan de oorspronkelijke eigenaar terug geleverd.
| Architect: | Hangelbroek-Gouwetor Architecten (Hoorn). |
| Aannemer: | Ramkema & Dangermond (Enkhuizen). |
| Jaar: | 1987. |
In de winter van 1985 wordt aan de directeur van Stadsherstel gemeld dat het pandje aan het Westeinde op nummer 87, een klein en wat scheefgezakt huisje,
in handen is gekomen van Jurjen ( Jur) Nauta en dat die het pandje zal gaan verbouwen met een plaatselijke aannemer. De boodschapper sprak haar bezorgdheid uit over de situatie; het zou gaan om een pandje met een fraai interieur en zij was er niet zeker van dat die verbouwing zonder deskundige begeleiding tot een goed einde zou worden gebracht
Haar zorg was terecht. Bij inspectie bleek dat het pandje een vrijwel ongeschonden interieur bevatte. In het voor- en achterkamertje troffen wij bedstedewanden en een schoorsteenstoel aan van hout, die door een schilder waren “gehout”, een verftechniek om een hoogwaardiger houtsoort te imiteren. Alle binnendeuren in de beide kamers waren op dezelfde wijze behandeld.107 In de aannemersbegroting die Jur ter inzage gaf, stond niets over restauratie van al dat fraaie houtwerk. Wel de levering en het aanbrengen van een tiental houten boarddeuren.
Jur had het pandje gekocht van Gerrit Bruin die er lange tijd zelf heeft gewoond. Voor Jur, een man alleen, met zijn beesten, was het een uitgelezen plek; een klein geriefelijk huisje een ruim erf met een grote schuur voor al zijn konijnen.
Nadat Stadsherstel en de familie Nauta, Jur liet zich in deze zaak bijstaan door
zijn vader, waren overeengekomen dat Stadsherstel het proces zou begeleiden, is de aannemer bedankt voor zijn aangeboden “diensten” en is de ontwikkeling gestart. In nauw overleg met de familie heeft het architectenbureau Gouwetor uit Hoorn de plannen ontwikkeld.
Het pandje genoot (nog) geen bescherming. In april 1983 was het pand opgenomen in de lijst van te beschermen gemeentelijke monumenten, die Heleen Pronk van de Provincie Noord-Holland voor de gemeente Enkhuizen had opgesteld.
Mevrouw Pronk typeerde het als volgt. Keuterboerderijtje ± 1800. Eén bouwlaag onder zwart pannen zadeldak, links geknikt over aangekapt stalgedeelte, voor en achter houten voorschot + windveren. Voorgevel van later datum dan zij-/achtergevel (ijsselsteentjes) + muurankers achterzijde.108
Voorafgaande aan de ontwikkeling van het restauratieplan heeft Stadsherstel met de heer Nauta een ontwikkelingsovereenkomst gesloten. Omdat Stadsherstel op grond van zijn doelstelling recht had op een hoger subsidiepercentage is het eigendom van alleen het opstal (opstalrecht) tijdelijk voor de duur van de restauratie, aan Stadsherstel overgedragen. Vooruitlopend op de officiële aanwijzing tot gemeentelijk monument heeft de gemeente een subsidie toegezegd.
Het werk is meervoudig onderhands onder drie regionale aannemers aanbesteed. Met de laagste inschrijver moest nog stevig worden onderhandeld, omdat die met zijn aanbieding de raming met ca. 60% had overschreden. De indruk dat de aanbesteding niet zuiver was verlopen heeft men in de weken daarna niet kunnen wegnemen.
Uiteindelijk is de overschrijding teruggebracht naar 4% zonder het plan wezenlijk aan te tasten. Op 11 oktober 1989 is de restauratie voltooid en is het opstal weer aan de heer Nauta teruggeleverd.
Het werk is uitgevoerd door Ramkema & Dangermond (bouwkundig), Pilkes
technische bedrijven B.V. (elektrische installatie), Installatiebureau Rutgers B.V.
(centrale verwarming) en Boon’s Schilderbedrijf (schilderwerk).
Bouwhistorie
esteinde 87 is een van de vele eenvoudige, bakstenen huisjes die in de Westfriese dorpen te vinden zijn. Ze konden gebruikt worden als zelfstandige woning met een aangeluifte schuur om zelf wat land te kunnen bewerken.
De kern van het pandje bestaat uit een houtskelet. Door het doortrekken van een dakschild met lichte knik ontstond langs het huis een aanluifing.
Het huisje heeft twee kamers met elk een stookplaats met een gemeenschappelijke schoorsteen. Daarin bevindt zich, toegankelijk vanaf de zolder, nog een rookkast.
Daar konden ’s winters hammen en spek van een varken gerookt worden.
Het pandje beschikt over een vermoedelijk negentiende-eeuws interieur in de achterkamer. Op het eenvoudige naaldhout suggereert het schilderwerk de toepassing van een veel duurdere houtsoort voor de deurtjes en de schouw. De houtschildering is er met vaardige hand op aangebracht. In de negentiende en het begin van de twintigste eeuw hoorde die techniek van het ‘houten’ (vaak ook ‘marmeren’) tot het standaardrepertoire van een huisschilder. De schouw
kreeg een klassieke uitmonstering.
De bewoners
Als we Enkhuizen verlaten en om de Koepoort heen lopen komen we in het
Westeinde, een lange weg die loopt tot bijna Bovenkarspel.
De woning met huisnummer 87 was in 1830 in het bezit van Willem Kooiman
wat vermeld stond in het kadasterregister. Het was een boerenhuis met erf (ka-
daster C 130) met een oppervlakte van 2.90 are en een boomgaard (kadaster C
129) groot 13.50 are.109
Deze percelen kwamen in 1839 met een onderhandse akte in het bezit van
Cornelis Sluis. Voor de notaris droeg Cornelis Sluis zijn bezit over aan zijn zoon Arien Sluis. Deze landbouwer en zijn vrouw Pietertje Hasselman betaalden voor deze woning met erf een bedrag van ƒ 750.110
Na zeventien jaar daar te hebben gewoond besloot Arien Sluis zijn boerenhuis
met schuur en boomgaard te verkopen en kreeg de veehouder Klaas van der
Deure op 26 januari 1883 de sleutel van zijn nieuwe onderkomen, maar wel pas
nadat hij het bedrag had voldaan van ƒ 2.125.111 Alles onder deskundig toezicht
van de notaris.
Slechts vijf jaar later kwam de familie Bruyn op Westeinde 87. Klaas Bruyn had een veestapel bestaande uit koeien, varkens, schapen en enkele paarden voor het werk op het land. Hij tekende op 15 februari 1888 de koopakte voor de woning, gelegen aan de zuidzijde van het Westeinde, dus de zonzijde!Hij betaalde een hoger bedrag aan de vorige eigenaar, maar de tijden veranderen.
De koopsom was nu ƒ 2.450.112
Uit zijn huwelijk met Antje Thoma werden vijf kinderen geboren, waarvan Gerrit en Jansje na het overlijden van hun ouders in het huis bleven wonen. Ze waren beiden ongehuwd, dus was het ook een stuk gezelliger bij elkaar te blijven.
Gerrit Bruyn was een zorgzame man die na 1980 alleen nog schapen op zijn erf
liet lopen en met liefde zijn vele konijnen en katten verzorgde. Jansje overleed eerst en in 1985 ging Gerrit haar na.
De woning kwam nu in handen van Jurjen Nauta.113
____________
107 Frans Chattellon, De restauratie van Westeinde 87 in Steevast 1988. P32/37.
108 Heleen Pronk (Provincie Noord-Holland), Inventarisatie monumenten (Haarlem april 1983).
109 Hoorn, Westfries Archief (WFA) Kadasterregisters
110 Hoorn, WFA, Notarieel Archief Enkhuizen (NAEh) kantoor II.56 (aktenummer 5602)
111 Hoorn, WFA, NAEH, kantoor II.113 (aktenummer 5936)
112 Hoorn, WFA, NAEh, kantoor II.124 (aktenummer 7609)
113 S. Messchaert-Heering, 2010, Onder één dak, bladz. 327, 328
